Boek: The Lost Art of Good Conversation

Dat het voeren van een goed gesprek een kunst is, besefte ik voor het eerst toen ik net was gestopt met roken. Ik was 24 en werkte als vrijwilliger in het plaatselijke filmhuis. Roken in publieke ruimtes was toen nog toegestaan. Maar goed ook, want soms werd ik ingepland met ‘saaie mensen’ en roken was mijn favoriete coping-strategie om die gesprekken door te komen. In feite was de zuigbeweging aan zo’n staafje vooral een manier om niet ‘aanwezig’ te hoeven zijn in een gesprek. 

Over dit principe, en vele andere aspecten van ‘een goed gesprek’ schreef Sakyong Mipham, het boekje ‘The Lost Art of Conversation’. De noodzaak daartoe schrijft de leider van de wereldwijde boeddhistische sangha Shambhala toe aan het feit dat we in een zogenaamde ‘dark age’ zijn beland. Door de verdere technologisering van het leven neemt ook de snelheid toe waarmee we communiceren. “Juist die snelheid maakt dat onze geest vatbaarder is voor negativiteit”, zegt Mipham. “We denken minder na voordat we spreken en projecteren onze woede de wereld in via verschillende media, zonder over de consequenties na te denken.” Hier doelt de auteur bijvoorbeeld op social media, en de manier waarop we daar soms ongegeneerd oordelen over andere mensen. Zonder hen de kans op een wederwoord te bieden.

Neem dit voorbeeld op Twitter, waar één satirisch bedoelde tweet het hele internet op zijn kop zette:

Aardig zijn

Dat goed converseren aan de basis ligt van een goed functionerende samenleving zal voor niemand nieuw zijn. “Gewoon een beetje aardig zijn tegen elkaar en dan komt alles wel goed”, is een prima samenvatting van het boekje. Tegelijkertijd schuilt in die ene zin ook een wereld aan complexiteit. Aardig zijn is nu eenmaal niet zo makkelijk, anders was het boeddhisme allang uitgestorven.

The Lost Art of Conversation is dan ook in essentie een boekje over boeddhistische principes en welke rol deze spelen in het verbale contact dat wij hebben met andere mensen. Over het belang van mindfulness, het goede zien in jezelf en de ander, aanwezig zijn in het moment en je bewust zijn van omstandigheden en de ander. Verwacht dus geen filosofische verhandeling over de technieken van het converseren. Het boekje zet eerder aan tot reflectie, en dan met name op de vraag: hoe wil ik me als mens tot anderen verhouden?

Aan de hand van korte hoofdstukjes, met titels als ‘Nowness is the secret ingredient’ en ‘Find common ground’, laat Mipham zien dat we op vele manieren steeds weer kunnen kiezen om het contact met anderen soepel te laten verlopen. Hij besteedt zelfs een heel hoofdstuk aan ‘het kiezen van een onderwerp’, een soort handleiding voor small talk. Niet echt aan mij besteed, zeker met mensen die ik niet goed ken. (Denk: een praatje met de onbekende die naast je zit op een verjaardag). Maar small talk is ook een onvermijdelijke vorm van conversatie. Ik  zou me immers ronduit ‘asociaal’ voelen, wanneer ik me zou afsluiten voor dit soort interacties in mijn leven. Elk mens wil op elk moment graag erkend worden en dat kan niet altijd op mijn favoriete manier.

Fundamentele goedheid

Het basisprincipe binnen de Shambhala-traditie is ‘fundamentele goedheid’. De term verwijst niet zozeer naar ‘het goede doen’ en ‘het slechte laten’, maar eerder naar een natuurlijke staat van zijn. In de Shambhalafilosofie is fundamentele goedheid er altijd. Je wordt er mee geboren en je gaat er mee dood. Hooguit kan het tijdens je leven bedolven raken onder allerhande negatieve gedachten of emoties. Meditatie is voor veel Shambhalianen dan ook een manier om jezelf te herinneren aan die fundamentele goedheid. Ook bij het voeren van een gesprek is die basic goodness van wezenlijk belang.

 Zo zegt Mipham in het hoofdstuk ‘Decorum’: “Politeness is defined as an artificial good nature. But as warriors (‘krijgers’, zoals Shambhalianen zichzelf ook wel noemen, red.) understanding your good nature results in understanding and politeness”.

Goed communiceren met mensen vraagt van jou dat je hen ziet als waardig en goed en dat vraagt ook dat jij het goede en waardige in jezelf kunt zien. Aardig zijn voor anderen vloeit als vanzelf voort uit dat gevoel van eigenliefde. In contact zijn met je fundamentele goedheid is dan ook cruciaal in het contact met de ander en dit boekje kan je zeker helpen herinneren hoe dat er ook alweer precies uit kan zien.

Dronkemanspraat

En daarvoor vergeef ik Sakyong Mipham graag die paar dubieuze uitspraken. Bijvoorbeeld in deze passage, die gaat over de rol van verdovende middelen in een conversatie: “Wine, beer and other intoxicants are an age-old support for conversation. They can relax the mind and body, reducing the level of stress and inciting pleasure. A drink is a good mood changer, stimulating the mind and lubricating the tongue, weakening self-consciousness and inhibition”. Dat ontkracht misschien mijn eerdere uitspraak over hoe dit boekje stiekem ook gaat over boeddhistische principes: de meeste boeddhistische tradities raden het gebruik van verdovende middelen af.
Ook voelen de beschreven elementen van goede communicatie soms als een open deur. Luisteren naar de ander, vragen stellen, niet te lang aan het woord zijn, het juiste moment en de juiste plek kiezen, constructieve feedback geven en jargon, beledigingen en roddel vermijden.

En toch…breng het maar eens in de praktijk. Iedereen die weleens geprobeerd heeft om langer dan een uur in contact te zijn met je eigen fundamentele goedheid, weet dat dit allemaal niet zo simpel is. Laat staan met die van de ander. Het is iets wat je moet blijven herhalen en trainen, als een soort spier. En daar komt dit boekje goed bij van pas.

Toen ik stopte met roken moest ik op zoek naar een andere tactiek om mezelf te verdoven. Tot mijn grote verbazing bleek dat helemaal niet nodig. Het wél aanwezig zijn was genoeg en maakte duidelijk dat de meeste mensen helemaal niet zo saai zijn. Sterker nog: dat de levendigheid en kwaliteit van een gesprek in grote mate afhangt van jezelf. Stel de juiste vraag en dan heeft iedereen een goed verhaal.

Meer weten over de kunst van het converseren?
Hier vind je een playlist van TED Talks die over dit onderwerp gaan.

Titelbeeld: Cristina Gottardi