Boeddhisten houden van liefde

Wanneer het over zijn boeddhist-zijn gaat krijgt René zo nu en dan nog de vraag of boeddhisme wel te combineren is met de (romantische) liefde. Blijkbaar denkt men dat er binnen de boeddhistische oefening geen ruimte is voor de liefdevolle beminning. Dat is natuurlijk een misverstand! Boeddhisten houden uiteraard ook van de liefde. Ze hebben volgens René alleen andere definities en iets nauwkeurigere kwaliteitsstandaarden. Speciaal vanwege Valentijnsdag deelt hij drie boeddhistische visies op liefde die hem de weg wijzen op het liefdespad.

De monnik die terugkeerde

Liefde is soms zo sterk, dat ook een boeddhistische monnik niet anders kan dan er gehoor aan geven, zoals gereflecteerd in onderstaand gedicht van Ian McCrori. Leven volgens de Dhamma is niet per se gelijk aan leven als monnik meent McCrori. Hij beoefende twintig jaar lang meditatie in verschillende tradities en was assistent-leraar van S.N. Goenka tijdens vipassana-cursussen. Hij schreef een aantal bundels waarin hij met korte verhaaltjes en gedichten reflecteert op de Dhamma. Het volgende gedicht komt uit The Moon Appears when the Water is Still. Over een monnik die terugkeerde uit het bos.

The monk came home from the forest one day.
He met his friends, older now, and heard of their lives.
He met his family and shared in their joy and love.
He saw how the village had changed.

And then he met her.

He felt a stirring in his heart he had never known.
His bones and muscles turned to butter when she was near.
His tongue was of lead when he tried to speak to her.

And so he returned to the forest and to his master.
“I am a follower of the Dhamma, the law of nature.
I seek only the truth.
I want only peace.
How can I get involved in the mundane world of a wife and a job and children?”

And his master said, “You can still follow the Dhamma,
the law of nature.
It is natural to love and to learn to do so without attachment.
You seek the truth.
And what is more honest than a life-long commitment
to another.

You want only peace.
And you can seek peace through this commitment
by developing equanimity.”

And the monk returned home from the forest for the last time.

Vastklampen en loslaten

Vaak halen mensen liefde en aanhankelijkheid door elkaar. We denken dat we liefhebben, terwijl we ons in werkelijkheid aan het vastklampen zijn aan een ideaalbeeld. Jetsunma Tenzin Palmo legt in onderstaand filmpje het verschil uit tussen ware liefde en hopeloos vastklampen. In 1964 werd Palmo als een van de eerste westerlingen ingewijd als monnik in de Tibetaanse traditie. Ze leefde twaalf jaar in een grot, waarvan drie in eenzame afzondering.

In het Nederlands vertaald:

“De fout die we maken is dat we liefde verwarren met aanhankelijkheid. We denken dat het vasthouden en vastklampen in onze relaties een teken zijn van liefde. Maar het is gewoon aanhankelijkheid. Dit veroorzaakt pijn, want hoe meer we ons aan iets vastklampen hoe meer we bang zijn om het kwijt te raken, en wanneer we het dan verliezen dan lijden we daar natuurlijk onder.

Aanhankelijkheid betekent “ik hou van je en daarom wil ik dat je me gelukkig maakt”]. Echte liefde betekent “ik hou van je en daarom wil ik dat je gelukkig bent”. Als dat met mij is, fijn, maar als dat zonder mij is dan is het ook goed, ik wil gewoon dat je gelukkig bent. Het is een heel ander gevoel.

Aanhankelijkheid is alsof je iets heel stevig vasthoudt maar echte liefde is heel zacht, verzorgend, terwijl je de dingen laat stromen en niet krampachtig tegenhoudt. Hoe krampachtiger we vasthouden aan anderen, hoe meer we zullen lijden. Veel mensen vinden het moeilijk om dat te begrijpen, want ze denken dat ze, hoe meer ze vasthouden aan iemand, hoe meer dat hun liefde toont. Ze klampen zich ergens aan vast omdat ze bang zijn voor pijn.

Bron: Somee cards

 

Iedere relatie waarin we denken dat we voldoening kunnen halen door de ander zal moeilijkheden geven. In het ideale geval komen mensen bij elkaar wanneer ze al tevreden zijn met zichzelf en dit in de ander kunnen waarderen, in plaats van dat ze verwachten dat de ander ze dat gevoel van tevredenheid geeft dat ze zelf niet hebben.

Dat zorgt voor veel problemen, samen met de projectie die bij de romantische liefde hoort, waarbij we al onze ideeën, idealen, verlangens en romantische fantasieën op de ander projecteren. De ander kan die natuurlijk onmogelijk waarmaken. Zodra je hem of haar beter kent zie je dat het niet je droomprins of -prinses is, maar gewoon een normaal mens, die het ook wel eens moeilijk heeft. En als je de ander dan niet ziet en niet áárdig kan vinden naast dat je de ander begeert, en ook geen liefdevolle vriendelijkheid en compassie kan hebben, dan wordt het een moeilijke relatie.”

Ware liefde

Waarom hebben boeddhisten iets tegen op de romantische liefde? Deze vraag kreeg Thich Nath Hanh, Vietnamese zenmeester en oprichter van Plum Village, ooit voorgelegd door een van zijn toehoorders. In onderstaand filmpje geeft hij antwoord op deze vraag:

In het Nederlands vertaald:

De Boeddha is een meester in de liefde, ware liefde. Romantische liefde kan, als ze echt is, voor veel vreugde zorgen. Maar als ze niet echt is, dan doet het jou en de ander pijn. Volgens de Boeddha zijn er vier elementen nodig voor ware liefde. Als eerste is er maitr?, liefdevolle vriendelijkheid, het vermogen om geluk te geven. Als je geen geluk kan geven dan is het geen ware liefde. Als je in een romantische liefde de ander niet kan helpen om gelukkig te zijn dan is het geen echte liefde. Dus moet je jezelf trainen zodat je jezelf en de ander gelukkig kan maken. Zonder dit zullen jullie beiden pijn hebben.

Het tweede element van ware liefde is compassie. Compassie is het soort energie dat helpt om lijden te verlichten. Het kan het lijden in jou en in de ander transformeren. Als je niet kan transformeren en kan zorgen voor het lijden in jezelf en in de ander dan is dat geen ware liefde. Daarom is het belangrijk dat karuna, het tweede element van ware liefde, ontwikkeld moet worden door jou en de ander. (…)

Het derde element van ware liefde is vreugde. Als je met je liefde de ander steeds aan het huilen maakt, en jij moet steeds huilen, dan is dat geen ware liefde, of ze nu romantisch is of niet.

Ware liefde is inclusief, ze sluit niet buiten. Het lijden van de ander is jouw lijden, het geluk van de ander is jouw geluk. Er is geen individueel lijden en individueel geluk meer. (…) Je kunt dan niet meer zeggen “Dat is jouw probleem”. Nee. Jouw probleem is mijn probleem. Mijn pijn is jouw pijn. Dit is het vierde element van ware liefde.

Wanneer romantische liefde deze vier elementen heeft dan is het ware liefde. Ze kan dan veel geluk brengen. En de boeddha heeft nooit iets negatiefs over ware liefde gezegd. Bij een geslaagde romantische liefde zal je veel liefdevolle vriendelijkheid en compassie ontwikkelen, en al gauw zal je liefde allesomvattend worden. De andere persoon is niet langer het enige object van je liefde, want je liefde dijt uit en zal iedereen omarmen. En geluk wordt grenzeloos. En dat is de liefde van de Boeddha. Dat is de betekenis van inclusieve liefde, het vierde element van ware liefde. Als het ware liefde is dan zal ze groeien en steeds meer omvatten, niet alleen mensen maar ook dieren, planten, en mineralen. En dat is grootse liefde, maha karuna, maha maitri. En dat is de liefde van de Boeddha.

Thich Nath Hanh schreef ook het boekje How to Love, waarin de vier elementen uitgebreider uitgelegd worden.

Titelbeeld: Dave