Boeddha op de yogamat
Loes Liemburg
11 augustus 2017
· 7 min. leestijd
Toen Loes met yoga begon, dacht ze dat het een boeddhistische traditie was. Maar dat klopt niet: yoga komt uit het hindoeïsme. Hoe goed gaan die twee samen?
Het is niet moeilijk om in je yogalessen een boeddhistische invloed te herkennen. Yoga en boeddhisme bestonden in dezelfde spirituele cultuur in het oude India. Ze gebruiken vaak dezelfde woorden en hebben allebei meditatie als belangrijke praktijk. Op boeddhistische retraites wordt vaak ook yoga gegeven, en in de yogaklas komt mindfulness aan bod. Maar kan dat zo maar? Zijn de twee tradities niet ook heel verschillend?
Om meer te weten te komen over de combinatie van boeddhisme en yoga klop ik aan bij Lidia Schinkel. Met haar opleiding tot yogadocent en haar studie Oosterse filosofie kan ze me vast meer vertellen. Lidia is een Argentijnse vrouw die lang in Nederland heeft gewoond. Sinds zeven jaar woont ze nu in Antwerpen, waar ze mindfulness-yoga geeft bij het boeddhistische centrum Ehipassiko.
Lidia, hoe ben je geïnteresseerd geraakt in yoga en mindfulness?
“Ik heb yoga als kind van mijn vader meegekregen. Toen ik in Nederland kwam, sloot ik me aan bij een yogagroepje. Op een gegeven moment werd me gevraagd om in te vallen voor een bevriende leraar. Toen heb ik de 4-jarige opleiding tot yogaleraar gedaan in Amsterdam. Dat was in 1997. Die opleiding was heel breed. We kregen ook les over meditatie van Nico Tydeman. Door hem ben ik in aanraking gekomen met het boeddhisme.”
Hoe combineer jij yoga en boeddhisme in de praktijk?
“Hatha-yoga en mindfulness beoefenen is een trainingsmiddel voor aandacht in het gewone leven. Je kunt boeddhistische thema’s gebruiken in yoga, zoals het vasthouden van de aandacht, de Soetra van de Bewuste Ademhaling en de Satipatthana Soetra. De Boeddha benadrukt de aandacht, dat is nu de hype van mindfulness geworden, en aandacht komt van pas in yoga: aandacht bij de spieren, aandacht bij de adem.”
In mijn lessen benadruk ik dat je een toeschouwer kunt worden van je lichaam en je reacties
Tweet“Ik vind het ook belangrijk om tot stilte te komen tijdens de houdingen. Ik reik vaak de Egyptische zonnegroet aan, die is zachter en toegankelijker dan de gewone zonnegroet. Als je elke dag de zonnegroet doen, dan voel je verdieping in die oefening. Je merkt dat alles verandert, je lichaam is geen twee keer hetzelfde. Ook je ademhaling is geen twee keer hetzelfde.”
Je doet al bijna je hele leven aan yoga. Is je praktijk veranderd door het boeddhisme?
“Ja, ik geef nu heel anders les dan twintig jaar geleden. Veel zachter, toegankelijker. Bij mij zijn er geen beginners of gevorderden. Net zoals de Boeddha het zou hebben gedaan, denk ik. Hij sprak ook in heel toegankelijke taal, bijvoorbeeld in de Satipatthana Soetra: ‘Wanneer je lang inademt, weet je: ik adem lang in. Wanneer je lang uitademt, weet je: ik adem lang uit. Wanneer je kort inademt, weet je: ik adem kort in. Wanneer je kort uitademt, weet je: ik adem kort uit.’ De Boeddha reikt alles aan.”
Mogen we je heel even afleiden?
Boeddhisme hoort niet achter een betaalmuur, vinden wij. Maar we hebben wel steun nodig van onze donateurs om onze artikelen te maken. Wil jij hieraan bijdragen? Overweeg dan om donateur te worden of eenmalig te doneren.
✕
Lidia vertelt dat ze uit ervaring spreekt, en zichzelf niet als expert beschouwt. Misschien is het goed om eerst even terug te spoelen, om haar ervaring beter te begrijpen. Hoe zit dat nu met de verwevenheid van yoga en het boeddhisme? Wie kwam eerst?
De Boeddha leefde rond de 5e eeuw voor Christus. De beroemde Yoga Soetra’s werden geschreven door Patanjali, zo rond de 2e eeuw na Christus. Toch kun je niet zeggen dat het boeddhisme er eerder was: de yogatraditie blijkt al meer dan 5000 jaar te bestaan. Begin vorige eeuw werd namelijk de oude Indus-beschaving ontdekt in India: resten van een grote en zeer ontwikkelde beschaving die rond 1900 voor Christus ten onder ging. Bij de opgravingen werden ook tekeningen gevonden van poppetjes in
yoga-achtige houdingen.
Een beknopte geschiedenis van de yoga:
- Vedische yoga. In de Rig Veda, het oudste hindoegeschrift (rond 1700-1100 v.Chr., misschien wel het oudste boek ter wereld), is yoga een set rituelen om ons met onze ware (goddelijke) aard te verbinden. Het maakt gebruik van mantra’s, concentratietechnieken, pranayama en meditatie om tot inzicht in de ware aard der dingen te komen.
- Preklassieke yoga. Deze vorm van yoga wordt uitgebreid beschreven in de Bhavagad Gita (deel van het enorme epos de Mahabharata, rond 500 v.Chr.). Er wordt gehamerd op het belang van juist handelen (kriya yoga).
- Klassieke yoga. Dit zijn de Yoga Soetra’s van Patanjali (2e eeuw n.Chr.). Hierin legt hij een achtvoudig yogapad uit.
- Postklassieke yoga. Nu pas komen de asana’s echt in beeld. In de Yoga Soetra’s gaan maar drie van de tweehonderd verzen over asana’s. Een soort van hatha-yoga ontstaat.
- Moderne yoga. In 1893 kwam de jonge Swami Vivekananda naar Chicago. Hij bracht yoga naar het westen. Vele andere oosterse goeroes volgden, de hatha-yoga kwam in opkomst en asana’s werden de kern van yoga in het westen.
De cultuur van de Indus-beschaving is van grote invloed geweest op de geschiedenis van India en dus ook op de ontwikkeling van yoga en het boeddhisme. Zo zie je dat boeddhisme en
yoga
Het achtvoudig yogapad van Patanjali:
1. Yama’s: onthoudingen (geen geweld, geen leugens, niet stelen, beheersing van de seksuele energie, geen hebzucht)
2. Niyama’s: voorschriften (reinheid, tevredenheid, soberheid, introspectie, devotie en overgave aan God)
3. Asana’s: lichaamshoudingen
4. Pranayama: beheersing van de prana (levensenergie)
5. Pratyahara: het terugtrekken van de zintuigen van hun objecten
6. Dharana: concentratie
7. Dhyana: meditatie
8. Samadhi: totale absorptie
beide sterk op meditatie leunen, en ze ethische waarden delen zoals niet-hechten, niet-stelen en geweldloosheid. Beide kennen ze de leer van karma en wedergeboorte en die van afhankelijk ontstaan. Beide zoeken ze bevrijding van het lijden door een hoger bewustzijn en het leren kennen van de ware aard der dingen. Beide trainen ze de concentratie en het inzicht, om dat hogere bewustzijn te bereiken.
Yoga en boeddhisme stammen uit dezelfde spirituele cultuur. Maar hoe zit het dan met de verschillen? Geloven hindoeïsten niet in een onveranderlijk zelf, terwijl boeddhisten juist geloven dat dat zelf een constructie van de geest is?
“Laat ik het zo zeggen. Wat komt er na
samadhi?
juiste concentratie, beheersing, kalmte, eenwording van mediteerder en object van concentratie; de achtste stap van het yogapad én het boeddhistische pad
De verlichting, de overstijging van het ego, de dingen zien zoals ze zijn. En dat heeft geen woorden nodig, dat is enkel beleving.”
“In de christelijke mystiek bijvoorbeeld hadden Teresa van Avila en Johannes van het Kruis het over dezelfde beleving. Meester Eckhart zei: ‘maak jezelf leeg, dan kan God zich in jou openbaren.’ Hij noemde het God, omdat hij dat woord kende. Maar dat opzoeken van de leegte zit in alle religies.”
Dus er is geen clash tussen yoga en boeddhisme?
“Nee. Hatha-yoga is in principe gewoon meditatie in actie. En meditatie betekent: dit moment ten volle beleven, niet om de dingen en gedachten te controleren, maar ze te observeren en te laten zijn zoals ze zijn, juist zonder ze te etiketteren en zonder erop te reageren. Thich Nhat Hanh zei ook: ‘Alleen meditatie is niet genoeg, je moet in het dagelijks bestaan constant meditatie beoefenen.’ Er is ook een bekende zen-koan, waarin een leerling naar de meester gaat en vraagt: hoe kan ik verlichting bereiken? De meester zegt: ‘Before enlightenment, chop wood and carry water. After enlightenment, chop wood and carry water.’ Dat is meditatie in actie.”
“Hatha-yoga kan met invalshoeken van alle tradities worden beoefend. Want alles is met elkaar verbonden, alles is onderling afhankelijk. Boeddhisme en yoga gaan dus prima samen, net als christendom en yoga, soefisme en yoga, of kabbalah en yoga.”
Headerbeeld: Natalie Collins