Help! Ik heb een spiritueel ego!

Eenmaal thuis van je retraite stuit je vers geopende hart-chakra op een enorme weerstand van onwetende vrienden en familieleden. Je voelt een gapende kloof tussen de new and improved you en de oude, onwetende wereld. Jouw grootse inzicht in een ashram, op een hoge berg in de Himalaya of in een pillenroes op een Duits festivalterrein laat zich lastig in woorden vatten.

Spirituele reizen zijn geen picknick, maar terugkeren ervan is nog veel moeilijker.

Mijn spirituele reis begint op de dag dat ik bij de studentenpsycholoog zit en voor het eerst in aanraking kom met meditatie. Niet veel later is het hek snel van de dam, als ik op Vipassanaretraite ga. “Dit is iets wezenlijks”, besef ik. Maar ik kan het niet rijmen met mijn levensstijl van dat moment, die bestaat uit feesten, drinken, roken, en het ambitieuze student-zijn. Stilzitten zonder een scherm voor je neus? Niet drinken en toch plezier hebben? Compassie, gelijkmoedigheid, mindfulness? Het is allemaal een stapje te ver voor de mensen om mij heen.

Ik doe op dat moment wat voor mij het makkelijkst is, ik geef de schuld aan de anderen. Stomme westerlingen met hun ouderwetse ideeën. Er breekt een nieuwe tijd aan jongens! Wakker worden! Stop nu eens met je domme feestjes, ambities en geconsumeer. Word eens gauw een beter mens!

Arrogant gutmensch

Vlees eten, alcohol drinken, geld verdienen, seks: ik vind het allemaal maar expressies van een lager leven. En zo ontwikkel ik een frisse minachting voor alles wat niet in mijn plaatje van een Verlichte Wereld past. Mijn leeftijdsgenoten hebben misschien ook gereisd, maar ze hebben geen Vipassana ontdekt dus kunnen ze onmogelijk zo verlicht zijn als ik. Als boeddhist voel ik me moreel superieur, de kunstenaars vind ik luie hedonisten, de wereldverbeteraars saai en stoffig en de kapitalisten zijn gewoon een beetje zielig. Eenzaam is het, daar aan de spirituele top.

Terwijl ik er zelf heilig van overtuigd dat ik een beter mens aan het worden ben, neemt mijn spirituele ego steeds grotere vormen aan. Ik ben veranderd in een arrogant gutmensch. Want eigenlijk ben ik net als iedereen gewoon een ambitieuze twintiger met zelfoverschatting. Bij de een ligt de top op de Zuidas, bij de ander in een groot kunstproject. Mijn ambities richten zich op Verlichting. Zelfde ego, andere invalshoek.

Deze levenshouding blijkt uiteraard niet lang vol te houden. Mijn spirituele identiteit heeft zichzelf opgeblazen. Ik ben het respect kwijt voor de wereld waarin ik ben opgegroeid, en alles wat zij mij gegeven heeft. Het onderwijs vind ik verziekt, de medische wetenschap maakt iedereen ook alleen maar zieker, en E-nummers zijn het kwaad zelve. Nog even en ik geef voedsel op om alleen nog maar van licht te leven.

Glanzende parel

Hoewel een gezond wantrouwen tegen het systeem op zijn plek is, kan ik nu zeggen dat ik veel te zwaar heb geoordeeld. Ik zag in iedereen een vijand van de Verlichting. Ik was vergeten dat deze wereld mij heeft grootgebracht en dat ik mijn (relatieve) vrijheid aan deze wereld heb te danken.

Ik was ook even vergeten dat de wereld met al zijn gedoetjes anders is dan de spirituele bubbel waarin het altijd now-‘o-clock is. Wie op retraite is die leeft voor het moment. Maar als je terugkeert kom je in een wereld terecht die wél een verleden heeft, met mensen die niet hetzelfde hebben meegemaakt als jij, en die allemaal op hun eigen manier iets van het bestaan proberen te maken.

Ik vind nog steeds dat ik met Vipassana op een glanzende parel ben gestuit. En dat dit mij een beter mens maakt dan ik vroeger was (iets beter dan de rest wel –oeps nog niet helemaal bevrijd, sorry Boeddha).

Maar naast mijn grote ego is er ook steeds meer ruimte voor vergeving, en langzaam maar zeker zie ik dat het niet de anderen zijn die ik moet vergeven, maar mezelf. En ik kan maar beter opnieuw leren houden van de wereld, met al zijn onzuiverheden.

In de voorschriften voor de geëngageerde boeddhist, opgesteld door vredesactivist en zenmonnik Thich Nath Hanh, staat: ga het lijden niet uit de weg. Wie terugkomt in zijn wereld zal de confrontatie ervaren tussen zijn nieuwe pad en zijn oude zelf, zijn oude lijden. Misschien is dat het moment dat de genezing pas echt begint.

Titelbeeld: Maxpixel