De toekomst van online boeddhisme

“In het afgelopen jaar zijn we druk bezig geweest met het loskoppelen van Bodhitv en de BOS”, vertelt Reinier Tilanus. “Dat was vooral technisch en organisatorisch: van de overstap op andere beheersystemen en klantenbestanden, tot het opnieuw opzetten van een financiële administratie.”

Reinier Tilanus is bestuurslid van de Boeddhistische Unie Nederland en vanuit die rol ook voorzitter van de Stichting Vrienden van de BOS. Dankzij de steun van deze stichting, kon Bodhitv in 2016 doorgaan met het maken en publiceren van boeddhistische content en bezoekers de weg wijzen naar de boeddhistische programma’s op tv. Maar het voortbestaan van Bodhitv is daarmee niet vanzelfsprekend.

Reinier: “Naast het technische en financiële stuk moet er ook strategisch en inhoudelijk nagedacht worden over een lange termijn toekomst voor Bodhitv. Hiervoor hebben we een negental mensen bij elkaar gebracht die vanuit verschillende invalshoeken een passie hebben voor het verspreiden van boeddhistische waarden. Van schrijvers en ondernemers, tot mensen uit de marketing hoek. Met hen kijken we naar mogelijke manieren om mensen te inspireren, en meer verbinding te creëren in een tijd waarin er steeds meer afstand lijkt te ontstaan tussen groepen mensen in onze samenleving.”

Boeddhisme = realisme

Hoe ziet zo’n platform eruit? En wat is eigenlijk de meerwaarde van een website met het boeddhisme als inspiratiebron? Om deze vragen te beantwoorden spraken we, naast Reinier Tilanus, met twee andere vertegenwoordigers uit de Bodhitv werkgroep. Kees Klomp is schrijver van onder andere het boek Karmanomics. Volgens hem schuilt er een grote maatschappelijke relevantie in de boeddhistische leer: “De mooiste definitie die ik van boeddhisme heb gehoord is: boeddhisme is realisme. In deze tijd, waarin er constant met de waarheid wordt gegoocheld, is het ontzettend belangrijk om ook een nadrukkelijk ander geluid te laten horen.”

Daniel Kwee is communicatiewetenschapper en vakmatig en persoonlijk geïnteresseerd in culturele diversiteit. “Mensen hebben op allerlei manieren baat bij de dhamma”, denkt Daniel. “In een tijd van spirituele pot pourri, waar boeddhisme vaak deel van uit maakt, is het goed om een platform te bieden dat puur uitgaat van de boeddhistische traditie en zich dus niet bezighoudt met andere ‘spirituele’ tradities/vernieuwingen. Niet omdat die geen waarde kunnen hebben, maar omdat boeddhisme an sich al divers genoeg is en genoeg ‘interne’ discussies met zich meebrengt.”

Wat voegt boeddhistische content toe aan het bestaande medialandschap?
Kees: “Wat mij persoonlijk in boeddhisme aanspreekt is dat het niet om een religie, maar een leer gaat. Daarmee wil ik de religieuze aspecten niet ontkennen, maar wat het zo interessant maakt voor heel veel mensen is dat het een soort kritische kanttekening is, een moreel kompas en dat acht ik buitengewoon waardevol, zeker in deze tijd van verwarring.

Reinier: “Mensen hebben steeds minder vertrouwen in instanties als bijvoorbeeld de politiek en zetten zich ook steeds meer af tegen anders denkenden. Wat wij met Bodhitv willen doen is kijken naar wat ons als mensen juist verbindt en hoe we beter samen kunnen zijn. We willen proberen om boeddhistische waarden mee te geven, zonder specifiek religieus te zijn. Daarnaast biedt het platform voor een grote groep bezoekers ook een ingang naar de boeddhistische tv van de KRO/NCRV.

Daniel: “Ik zie de Boeddha als een soort eerste ‘psycholoog’. Hij heeft een zeer gedetailleerde kaart van onze ‘mind’ opgetekend en daarbij ook een roadmap bedacht om meer tevreden te zijn in ons leven. Een nadruk op boeddhistische kwaliteiten voegt niet alleen iets toe aan ons medialandschap, maar ook iets aan de maatschappij als geheel. Content die gebaseerd is op de dhamma, kan bijdragen aan meer sociale cohesie en meer bewuste mensen.”

Voor wie is Bodhitv bedoeld?
Reinier: “De bezoekers die wij voor ogen hebben zijn mensen die zich willen laten inspireren door boeddhistische waarden als verbinding, compassie hebben en begrip hebben voor elkaar. Het lijkt wel alsof er een omgekeerde beweging op gang is, waarin we vooral onze eigen verworvenheden willen bewaken en weinig kijken naar het grotere geheel. We zijn afhankelijk van elkaar, economisch, maar ook sociaal, omdat we dezelfde aarde delen. Als wij gelukkig zijn en anderen niet, dan is dat op termijn voor ons ook niet goed. Daarvan willen we de positieve kant benadrukken, niet de angstige. We richten ons op mensen die zich afvragen: hoe kan ik betekenis geven aan mijn leven en het lijden niet als uitzichtloosheid ervaren?

Daniel: “De boeddhistische identiteit staat denk ik centraal bij de vraag voor wie Bodhitv is. Deze identiteit moet naar mijn mening multi-interpretabel zijn, want boeddhisme is voor elke ‘boeddhist’ weer anders. Als platform moet je daarom proberen om deze verschillen als uitgangspunt te nemen bij het kiezen van invalshoeken. Dan creëer je een diverse volggroep die zich herkent in de artikelen en door de kruisbestuiving tussen de stromingen hun boeddhisme in een grotere context kunnen ervaren. Het merk Bodhitv kan daarmee als het ware een nieuwe tribe worden van mensen die elkaar vinden binnen de diversiteit van boeddhistische identiteit.”

Wat zou de impact kunnen zijn van Bodhitv?
Daniel: “Dat boeddhisme een duidelijkere sterkere vertegenwoordiging krijgt in het Nederlands maatschappelijk debat. Het platform zou ook kunnen gelden als een nieuw fundament voor alle geluiden binnen de boeddhistische wereld. Het kan online discussies faciliteren over discriminatie, racisme, hebzucht en allerlei belangrijke huidige debatten in Nederland. Een boeddhistisch ‘antwoord’ op de ‘vergiften’ van nu. Door dit met openheid, aandacht en zelfkritische blik te onderzoeken kan boeddhisme als voorbeeld gelden en op die manier bijdragen aan een inclusieve maatschappij en compassievolle individuen en gemeenschappen. Op die manier kan het Nederlands Boeddhisme (in al z’n diversiteit) bijdragen aan de culturele diversiteit en beeldvorming in de media, een belangrijke maatschappelijk discussie die nu in volle gang bezig is.

Reinier: Je ziet dat veel mensen de weg kwijt zijn, waar je ook maar kijkt. Het geluid dat ontbreekt in het huidige medialandschap is dat we allemaal samen zijn, mens zijn, hoe verschillend ook, en dat we samen de planeet bevolken. Dat kan door respect voor elkaar te hebben, goed te luisteren en proberen elkaar te vinden. Niet alleen omdat we technisch van elkaar afhankelijk zijn, maar ook sociaal. Dat geluid was vroeger veel prominenter aanwezig, en lijkt nu wel helemaal weg te zijn uit het publieke debat. Boeddhisten hebben dit geluid van nature en zouden dit veel meer naar buiten toe kunnen uitdragen.

Op welke manier kan Bodhitv dit bereiken?
Kees: “Persoonlijk denk ik: door niet te prediken voor eigen parochie. Boeddhistische beoefenaars weten wel waar boeddhisme voor staat. Er zitten elementen in de boeddhistische leer die buitengewoon waardevol zijn om met veel meer mensen te delen. Niet om mensen over te halen om boeddhist te worden, maar door vanuit een boeddhistische bril te reflecteren op maatschappelijke ontwikkelingen.”

Daniel: “De dhamma als bevrijdingsleer (en dus Bodhitv) zou ook maatschappij-kritisch moeten zijn volgens mij. Neem bijvoorbeeld mindfulness. Buiten de boeddhistische context kan het voor van alles gebruikt worden, positief maar ook voor de creatie van meer hebzucht bijvoorbeeld. Het gevaar is dat boeddhisme ook een soort ‘light’ versie wordt van zichzelf, waarbij we slechts datgene benadrukken dat past in de systemen van onze tijd en maatschappij, zoals kapitalisme, individualisme etc. En Bodhitv zelf moet ook kritisch zijn in het creëren van de content. Bodhitv zelf kan een open cultuur scheppen, die zichzelf ook constant de vraag stelt: Is dit niet slechts mijn cultuur en interpretatie van mijn boeddhisme? Spreken we niet slechts een bepaalde groep aan met deze content?

Kees: “Ik heb ooit toevlucht genomen, maar merkte dat de term boeddhisme me zo in de weg zat dat ik ook weer ben weggevlucht. Ik kwam erachter dat ik die identificatie als boeddhist niet nodig had om de dharma te beoefenen. En dat is een leidraad geworden, want een boeddhist ben je alleen in je eigen ogen, of in die van andere boeddhisten. Voor de rest interesseert het niemand een reet. Terwijl zoiets als compassie, dat gaat iedereen aan, als je het kunt uitleggen en duiden, dat gaat over het hart.

Neem nu de massale afwijzing van Trump die gaande is. Het is heel makkelijk om daar in mee te gaan, kritiek te uiten op zijn narcistische en fascistische retoriek en zijn ‘domme’ kiezers. Maar door er met compassie naar te kijken kun je ontdekken dat er grote angst en wanhoop achter schuil gaat. Er is een grote groep mensen die zich niet gehoord en gezien voelen, die in Trump hoop zien. Door Trump af te wijzen, wijzen we deze mensen af. En dat is contraproductief. We moeten deze mensen – en dus ook Trump – juist met begrip en liefdevolle vriendelijkheid bejegen. Dat is veel constructiever dan de polariserende bejegening die nu plaatsvindt.

We zijn vijf jaar verder. Waar staat Bodhitv, als je het voor het zeggen hebt?
Daniel: “Bodhitv is hét online platform, the number one place to go voor alles wat met boeddhisme te maken heeft in Nederland. Het is een breed gedragen platform dat een stem geeft aan verschillende tradities en mensen die op hun manier met boeddhisme bezig zijn. Het functioneert als een boeddhistisch netwerk waarin plaats is voor de diversiteit binnen boeddhistisch Nederland. Het heeft een jaarlijks eigen publicatie, met ‘the best of’, het heeft enkele jaarlijkse real-live events en laat van zich horen via verschillende kanalen.”

Reinier: “Mijn ideaal is dat we een platform zijn waar mensen naartoe gaan om zich te laten inspireren en zich te verbinden met een gedachtegoed dat maakt dat we op een positieve manier naar de wereld kijken en naar elkaar.”

Kees: “Ik zou het mooi vinden als we een platform zijn dat boeddhisme overstijgt. Met een nadrukkelijk boeddhistische oorsprong, maar wat ook wordt bezocht door niet-boeddhisten, mensen die interesse hebben in een positieve en constructieve levensvisie.”

Reinier: “Het gaat er om dat het andere geluid er weer is. Als het om vluchtelingen gaat, zien we alleen de gevaren en de misstanden. Dat terwijl honderdduizenden Nederlanders zich belangeloos inzetten. Dat komt nauwelijks over het voetlicht. We doen alsof er alleen maar ellende is, maar dat is een vervorming van de werkelijkheid. In dat opzicht kan Bodhitv een bijdrage leveren aan een maatschappij waar we elkaar kunnen zien in wie of wat we ook zijn. Over verschillen heen kijken, in plaats van ze te vergroten.”

Lees ook:  De top vijf van de best bekeken boeddhistische programma’s van 2016. Allemaal online te zien!