“Als Iraanse vrouwen de straat op gaan, dan stap ik mee”

De ouders van Tracy Tansia kwamen in de jaren ’80 als politieke vluchtelingen uit Congo naar België. Zij werd daar 26 jaar geleden geboren, in Namen. Ze studeerde internationale politiek aan de UGent en werkt nu als parlementair medewerker in het Brussels parlement.

De Rwandees-Nederlandse opiniemaker Hélène Christelle Munganyende (23) die te gast is in de serie Een andere kijk, is als peuter gevlucht uit Rwanda. Ze vertelt dat ze buiten de poorten van haar Zeeuwse asielzoekerscentrum heel wat discriminatie tegenkwam, dat ze altijd als ‘de ander’ werd gezien. Herken jij dat?
Ja, natuurlijk herken ik haar ervaringen! Ikzelf ben hier geboren, hier opgegroeid. Ik ben dus Belg en voel mij ook zo, want ik ken geen ander land en ben zeer trots op mijn roots. Toch zie ik dat mensen mij anders behandelen. Een voorbeeld, iemand zei eens tegen me: ‘Jullie klagen altijd over discriminatie op de arbeidsmarkt. Maar ik ben Belg en ik heb een jaar moeten zoeken terwijl jij na een maand een baan had.’ Ik zeg dan: maar ik ben óók Belg. Aan dat soort dingen merk je dat je toch als een ‘ander’ wordt behandeld.

Zie ook bijvoorbeeld de Syriëstrijders, daarvan wordt gezegd dat het Marokkanen zijn, maar een aantal van hen zijn gewoon jongeren die in België geboren zijn. Als iemand met een migratieachtergrond iets positiefs doet, voetballer Vincent Kompany bijvoorbeeld, dan zijn we trots. Maar doet hij iets negatiefs, dan is het een allochtoon. Die dubbele maatstaf, die leeft heel erg.

Hélène Christelle is zich door haar ervaringen gaan bezighouden met antiracisme en feminisme. Doe jij dat ook?
Ja. Ik ben lid van Vrouw & Maatschappij, de vrouwenafdeling van mijn partij CD&V (Vlaams equivalent van het CDA, red.). Daar werken we aan thema’s rond gender. We organiseren acties om bepaalde thema’s aan te kaarten en proberen daar concrete wetsvoorstellen aan te linken. Rond het verplichte vaderschapsverlof bijvoorbeeld, waar meerdere vrouwenorganisaties in België voor pleiten, zijn we naar scholen gegaan om met ouders en vaders te praten.

Maar we proberen op verschillende niveaus invloed te hebben, ook in het parlement leggen we genderissues op tafel. Over genitale verminking bijvoorbeeld, we vragen om cijfers: hoe vaak komt het eigenlijk voor in Brussel en welke campagnes lopen er al tegen? We gaan ook naar landen waar het nog gebeurt, om te kijken hoe die tradities dat zien. Alles om het uiteindelijk uit te kunnen bannen.

Sta jij eerder voor een praktisch of een intellectueel feminisme?
Ik vind ze allebei nodig. Discussiëren is belangrijk, daar leer je veel van. Over het voorstel rond verplicht vaderschapsverlof zijn we in discussie gegaan met een aantal mannen (en vrouwen) die niet pro waren. Die zeiden: een verplicht verlof na de bevalling is niet goed, dan gaan alle bedrijven failliet. Ik denk dan: vrouwen krijgen sowieso verlof, en dat is nu een reden om ze niet aan te nemen, dat leidt tot discriminatie. Maar nu weten we in ieder geval wel hoe mannen en bedrijven erover denken, en kunnen we onze wetsvoorstellen daarmee zo goed mogelijk maken, en die discussie omzetten in praktische oplossingen voor werkbaar werk.

In de Verenigde Staten had je in de jaren ’60 Malcolm X en Martin Luther King. Die laatste wilde vooral discussiëren en de eerste wilde het juist praktisch aanpakken en zich verdedigen. In mijn ogen zijn beide strategieën belangrijk in de strijd tegen ongelijkheid.

Hoe breng jij je feminisme in de praktijk?
Ik doe dat door het organiseren van en deelnemen aan betogingen. Het feminisme van vandaag focust zich teveel op de blanke middenklasse, vind ik. Het moet juist gaan om álle vrouwen. Ik heb bijvoorbeeld een betoging tegen het Franse verbod op de burkini georganiseerd. Want een burkini is niet per se onderdrukkend, iemand opdragen wat hij wel en niet mag dragen is dat wel.

Mensen zeggen wel eens dingen als: in Iran is het veel erger dan hier, daar worden vrouwen verplicht om een hoofddoek te dragen. Nou, als Iraanse vrouwen de straat opgaan om tegen het verplichtend karakter van de hoofddoek te protesteren, dan stap ik met ze mee. Een vrouw moet overal ter wereld de vrijheid hebben om zich te kleden hoe ze wil. Er heerst tegenwoordig veel angst voor de islam. Die vooroordelen over een religie kun je hebben. Maar ik zet mezelf liever in de schoenen van die vrouwen, zij moeten keuzevrijheid hebben, wat hun religie ook is.

Vind je het goed dat het intersectioneel feminisme Hélène Christelle pleit voor intersectioneel feminisme. Dat wil zeggen dat wordt erkend dat er verschillende factoren bijdragen aan ongelijkheid, zoals geslacht, huidskleur, seksuele oriëntatie en klasse. De loonkloof bijvoorbeeld is voor zwarte vrouwen nog groter dan voor witte vrouwen. dat focust op kruispunten van discriminatie, zoals seksisme en racisme, steeds bekender wordt?
Ja, dat vind ik goed, omdat het focust op álle vrouwen. Veel mensen met een migratieachtergrond vinden het woord feminisme namelijk niet ok: dat is alleen voor blanken, zeggen ze. Ze bekritiseren dat binnen het feminisme vaak geen standpunt wordt ingenomen over de issues van Arabische vrouwen bijvoorbeeld. Ook in de geschiedenis van het feminisme zie je dat niet álle vrouwen aan bod kwamen. Denk aan de suffragettes die streden voor het vrouwenkiesrecht in Engeland. Zij hielden zich bewust bezig met de blanke arbeidersvrouw, de zwarte vrouwen wilden ze er niet bij hebben.

Daarom willen veel zwarte vrouwen zichzelf geen feminist noemen, want feministen weten helemaal niet wat er gebeurt bij andere culturen, bij zwarte vrouwen of moslimvrouwen. Veel witte feministen vinden bijvoorbeeld ook dat vrouwen moeten gaan werken en niet thuis zitten om voor hun man te zorgen. Ik vind dat ook, voor mezelf, ik wil graag werken, maar sommige vrouwen uit traditionele Afrikaanse culturen willen juist wél graag voor hun man zorgen. Die keuze moet er zijn.

Klopt het dat jonge zwarte vrouwen steeds zichtbaarder worden?
Jonge zwarte vrouwen deden natuurlijk altijd al hun ding. Kijk maar naar Afrika of Latijns-Amerika waar je veel vrouwelijke staatshoofden hebt. Een ander voorbeeld is het parlement van Rwanda, één van de weinige waar de meerderheid van de parlementariërs vrouw is. Dus het is niet zo dat zwarte vrouwen nu pas zichtbaar worden, maar nu pas krijgen ze wel meer een stem, meer een platform om hun mening te geven. Niet dat die mening per se heel anders is dan van andere vrouwen, maar ze hebben wel een andere invalshoek: ze kennen hun cultuur van binnenuit, spreken uit eigen ervaring. Dat is zeker een meerwaarde.

Wie zijn jouw rolmodellen in de zwarte gemeenschap?
Mijn eerste ingeving is Chimamanda Ngozi Adichie, schrijfster van het boek Americanah. Ik kijk erg naar haar op. Ze is opgegroeid in de VS, is feminist en brengt in haar boeken ook het culturele aspect, haar eigen verhaal en haar Nigeriaanse achtergrond naar voren.
Verder Michelle Obama, Beyoncé, en ook haar zusje Solange. Die heeft net een nieuw album uit, dat gaat veel over #BlackLivesMatter bijvoorbeeld.

Er staat een heel goede quote op van haar moeder, over zwart zijn en daar trots op zijn, en dat dat niet betekent dat je anti-blank bent. Ze is echt een feministe die haar stem laat horen. En haar muziek is ook goed:

Wil je zelf ook een rolmodel zijn voor jonge zwarte vrouwen?
Ik word wel blij als ik mensen kan inspireren. Het is tof om andere vrouwen te kunnen empoweren. Maar ik wil die rol niet per se op me nemen, dan lijkt het zo alsof je perfect moet zijn, en accomplished. Terwijl je elkaar altijd kunt inspireren, die uitwisseling is belangrijk. Daarom wijs ik ook altijd op het belang van ervaringen delen, bijvoorbeeld met racisme en hoe je dat kunt overwinnen. Dat inspireert mij. Elk verhaal is uniek, maar veel vrouwen hebben gedeelde ervaringen: dat helpt je. Ook vrouwen die ervaringen met seksueel geweld delen, voelen zich daarna altijd beter. Je moet als vrouw ook niet denken: ik heb het gemaakt, puur op eigen kracht, nu jullie nog. Je moet andere vrouwen meetrekken.

Zie je de toekomst van onze maatschappij een beetje rooskleurig?
Moeilijke vraag! Volgens mij begint alles bij het onderwijs. Als kinderen leren over hun geschiedenis, over verschillende culturen en genderissues, dan zal de toekomst beter zijn.

We leven nog altijd in een samenleving waarin de blanke man geprivilegieerd is. Niet elke individuele man natuurlijk, maar een blanke man kan in het algemeen veel meer zeggen. Kijk naar Trump, stel je voor dat Obama indertijd dergelijke dingen had gezegd, die had echt geen presidentskandidaat kunnen worden. En zie hoeveel Hilary Clinton over zich heen krijgt, die moet zich verantwoorden voor de daden van haar man nota bene. Natuurlijk hebben mannen ook hun uitdagingen, zoals ieder mens. Maar als de blanke man zich bewust wordt van zijn privilege De sociale theorie dat bepaalde rechten en voordelen vooral voor de dominante sociale groep beschikbaar zijn. Met name huidskleur, geslacht en klasse bepalen je privilege. De geprivilegieerde groep heeft het meeste macht in de maatschappij. Simpel gezegd is privilege het tegenovergestelde van onderdrukking. dan kan de samenleving vooruit gaan.

Verder ben ik sowieso een positief mens. Ja, ik ben een jonge vrouw met een migratieachtergrond, dat zou je kunnen zien als een handicap. Maar ik zie het als een troef, niet als een beperking. Ik ga gewoon dubbel zo hard werken om er te komen. Je moet je niet laten ontmoedigen.

Headerbeeld: Lorie Shaull

Kijk nu terug: Een andere kijk – Hélène Christelle Munganyende
Als peuter ontvlucht Christella met haar familie in 1994 de burgeroorlog in Rwanda. Ze komen terecht in Zeeland waar ze relatief beschermd opgroeit in de afgeschermde omgeving van het asielzoekerscentrum. Door haar bi-culturele achtergrond voelt Christella zich eerder een wereldburger: ze is niet gebonden aan één plek. Wat betekent thuis voor haar?

Een andere kijk is een productie van de boeddhistische stroming bij de KRO-NCRV.
Presentatie: Sarah Marijnissen