Huur eens een priester

De BOS zond de docu Irrawaddy mon amour uit, over twee verliefde jongens in Myanmar. Hun liefde is verboden, maar in hun dorp is een homovriendelijke gemeenschap waar ze zelfs kunnen trouwen. In de lage landen hebben katholieke holebi’s hetzelfde probleem: trouwen voor de kerk, dat kan niet. Maar met Rent-a Priest kunnen holebi’s hun liefde wél vieren. “We geven mensen de kans om zichzelf te zijn, zichzelf niet te verloochenen.”

Aan zijn uiterlijk te zien zou je niet direct zeggen dat Steven een soort priester is. Aan een tafel in het café waar we hebben afgesproken, zit een jonge dertiger die eerder oogt als een leerkracht, wat hij ook blijkt te zijn. Maar in dit gesprek praten we over zijn werk als voorganger bij Rent a Priest, een organisatie die zich in een schemerige zone van de katholieke kerk bevindt. Speciaal voor mensen die wél waarde hechten aan de ceremonies van het katholicisme, maar die weinig voeling meer hebben met de kerk zelf. Je kunt er terecht voor alle mogelijke katholieke sacramenten: de doop, de communie, huwelijksvieringen of uitvaarten.

Een geldig homohuwelijk kun je er niet laten voltrekken, maar een óngeldig huwelijk wel. Met een ‘huurpriester’, zoals Steven, is het mogelijk. Als één van de twintig voorgangers begeleidt hij de ceremonies, met één been in de kerk en één been erbuiten. “Ik heb seminarie (priesteropleiding) gedaan,” vertelt Steven. “Maar na een paar jaar wilde ik even alles op een rijtje zetten, kijken of ik wel op de goede weg was. Ik heb toen de lerarenopleiding gedaan en ben daarna niet teruggegaan naar het seminarie. Ik ben dus geen gewijd priester, maar ik ben wel stevig geworteld in de Rooms-katholieke Kerk. Mijn medevoorgangers zijn mannen en vrouwen, gehuwd of ongehuwd, homo of hetero. Ze hebben allemaal katholieke wortels. Sommigen zijn priester of diaken geweest of hebben een kerkelijke opleiding gedaan.”

Gods Gouden Gids

Rent a Priest is geen nieuw of Vlaams concept, maar is al opgericht in 1991, in Massachusetts, VS, door Louise Hagget. Voor haar stervende moeder is er geen priester beschikbaar. Tijdens haar zoektocht ontdekt ze dat er wél veel getrouwde priesters zijn, die om die reden uit hun ambt zijn gezet, maar die nog steeds hun religieuze diensten willen aanbieden. Om het priestertekort met hulp van deze ex-priesters op te lossen, richt ze Rent a Priest op: ‘God’s Gouden Gids’, met een sterk idealistisch kantje. Niet alleen zijn de huurpriesters zelf getrouwd, ze mogen ook homo zijn én ze doen dingen die echte priesters niet willen, zoals gescheiden mensen laten hertrouwen. 

In 2000 ontstond Rent a Priest ook in België, dankzij de gehuwde priesters Norbert Bethune en André Brems en Rudy Borremans, een priester die meer dan drie jaar geschorst was omdat hij samenwoonde met zijn vriend. Ook zij vonden dat een priester prima kon trouwen en toch blijven werken, dat het zelfs een meerwaarde had als priesters zelf ervaring hadden met de echte wereld. Rond 2010 ging de organisatie (ook) de minder commerciële naam ‘Emmaüs Vlaanderen’ gebruiken, om te benadrukken dat ze graag oprecht betrokken zijn bij de mensen die hen inhuren, ‘met hen op stap gaan’, net als Jezus in het Emmaüsverhaal.

Kerkelijk dakloos

Mensen die een beroep doen op Rent a Priest België zijn vaak katholiek maar hebben niet zoveel voeling meer met de kerk. “Mensen willen bijvoorbeeld hun kind wel dopen, maar niet op de manier van de kerk,” legt Steven uit. “Dopen kan echt lopende bandwerk zijn, met tien baby’s tegelijk na de dienst. Dat is geen plezante doopviering. En het huwelijk bijvoorbeeld is kerkjuridisch heel ingewikkeld. Je moet beiden gedoopt zijn, beiden katholiek en je mag niet eerder voor de kerk getrouwd zijn. En je moet kinderen willen, want dat zegt de trouwgelofte. Dat spreekt niet iedereen aan. Wij zijn er dus voor de mensen die ‘kerkelijk dakloos’ zijn.”

In Nederland wordt er vaak op het stadhuis getrouwd of op een mooie locatie met een trouwambtenaar, soms zelfs een kerk. Maar in België werkt het anders. Trouwen op het stadhuis duurt vijf minuten, je zet alleen je handtekening. Daarna kun je er een ceremonie aan vastplakken in de kerk, maar dat gebeurt niet meer zo vaak: sinds de jaren ’70 is het aantal koppels dat in de kerk trouwt, gedaald van negentig naar twintig procent. Rent a Priest is er om dat gat te vullen. 

Oprecht ‘ja’ zeggen

Hoe ziet zo’n Rent a Priest-ceremonie eruit? Van deze vraag raakt Steven meteen enthousiast: “De plechtigheden mogen niet ín de kerk, dus we doen het bijvoorbeeld in een feestzaal of bij mensen thuis. Een plechtigheid duurt drie kwartier tot een uur. We vertrekken vanuit hun liefdesverhaal. Ik vraag ook aan de getuigen om iets te zeggen. Soms lezen we een Bijbeltekst voor of een andere tekst met mooie inhoud, of een gedicht. Veel koppels vragen om een klassieke, dus kerkelijke verwoording van het jawoord.”

“Het belangrijkste vinden we dat mensen oprecht ‘ja’ zeggen en een viering in hun eigen taal kunnen hebben. Dat kan veel echter zijn dan in de kerk, waar je allerlei moeilijke teksten hebt in een taal die niet echt tot het hart van het koppel spreekt. We geven mensen de kans om zichzelf te zijn, zichzelf niet te verloochenen.”

Homohuwelijk uit de doofpot

Rent a Priest is uitgesproken open voor iedereen, dus ook voor homo’s en lesbiennes. Van de ongeveer 300 huwelijksceremonies die ze per jaar doen, is tien tot twintig procent voor holebi’s. De kerk is nog niet zo ver: vlak voor de Gezinssynode van afgelopen oktober kwam de Poolse geestelijke Krzysztof Charamsa uit de kast als homo. Hij werd door het Vaticaan uit zijn ambt gezet. “Een teken dat de kerk er nog lang niet aan toe is,” zegt Steven, met pijn in het hart. Hij ziet dat echt als een gemiste kans, waarmee de kerk zichzelf op achterstand zet.

“Er is weinig moed om toekomstgericht te denken in de kerk. De meeste bisschoppen zijn al oud, die denken: het zal mijn tijd nog wel duren. Dus ze zijn niet open-minded, ze volgen Rome en durven niet zelf te denken en zich zeker niet uit te spreken. Ik zou graag zien dat ze zich eens vóór iets zouden uitspreken, maar ze spreken zich vooral uit tégen. Zo help je je organisatie om zeep.”

Toch worden er ook binnen de kerk zelf homohuwelijkceremonies gedaan, stiekem, zonder dat het huwelijk erkend wordt door de kerk. “Het gebeurt soms, als je een priester vindt die het durft, en het wordt soms gedoogd. Maar dan mag er vaak bijvoorbeeld niet in het wit worden getrouwd en zijn er geen ringen, en moet het ergens in een achterafhoekje van de kerk.” Deze manier van trouwen heeft duidelijk niet Stevens voorkeur. “Op die manier alles in de doofpot stoppen, is niet het erkennen van de mensen. Wij willen iedereen gelijkwaardig behandelen, zoals de wet ook voorschrijft.” 

De kerk veranderen van binnenuit

Steven benadrukt dat hij en ook Rent a Priest als organisatie zich resoluut níet af willen zetten tegen de katholieke kerk. Het doet hem pijn dat de kerk zo star en conservatief is en daarmee de mensen van zich wegduwt. Rent a Priest wil graag samenwerken met de kerk en de kerk van binnenuit veranderen. “Wij willen de kerk aanvullen, niet ermee concurreren. We willen juist de katholieke waarden in elke viering zaaien en daarbij een warm onthaal bieden, de mensen niet veroordelen, want dan verlies je ze. Dat is onze wens: de mensen weer meekrijgen met de katholieke kerk. Wij willen een opstap zijn als de drempel te hoog is.”

Rent a Priest gaat ook regelmatig in gesprek met bisschoppen en katholieke instanties en stuit daarbij vooral op welwillendheid. Ook paus Franciscus is al aanzienlijk milder dan zijn voorganger (maar nog steeds tegen). Misschien dat de katholieke schemerzone langzaam aan wat zonneschijn zal zien. Steven bevindt zich in ieder geval in de voorhoede: “Wij willen met Rent a Priest iets veranderen. Als je erbuiten staat, dan kun je alleen kritiek leveren. Wij willen juist een beweging van binnenuit zijn. Van onderaf aan de boom schudden, zo komt er misschien ooit iets onverwachts uit de top vallen.”

Headerfoto: Wikimedia Commons

 

Kijk nu online naar de documentaire Irrawaddy, Mon Amour.

 

Rent a Priest bestaat sinds 2006 ook in Nederland. Coördinator Ankie Barendrecht schat dat ze zo’n 50 huwelijken per jaar doen, waarvan ongeveer een kwart homohuwelijken. De meeste vraag komt van katholieken. “Maar we zien vooral dat jongeren naar ons toekomen, als bijvoorbeeld één van de twee iets met het geloof heeft en de ander niet. Wij kunnen zo’n dienst op maat invullen, met toch een stukje geloofsbeleving. Het is dus níet vooral een groep die nergens anders terecht kan.”

Net als in België heeft Rent a Priest Nederland geen boeddhistische voorganger, maar een ceremonie in boeddhistische sferen heeft volgens Ankie al eens plaatsgevonden. “Onze voorgangers zijn oecumenisch en staan open voor alle geloofsbelevenissen. We vinden dat het geloof buiten de muren van de kerk om veel beter beleefd kan worden.” Rent a Priest België denkt erover om uit te breiden naar Wallonië en Zuid-Nederland.