Luisteren naar je innerlijk gepiep

Op een avond ging ik slapen. Opeens hoorde ik een hoog geluid. Alsof er iemand met een natte vinger continu rondjes draaide over een wijnglas, vlakbij mijn linkeroor. Ik schrok. Het hoge testbeeldgeluid in mijn rechteroor en het lage gebrom van een wasmachine in mijn linkeroor draag ik al bijna 10 jaar bij me. Daarmee heb ik vrede gesloten, ik hoor ze alleen nog in stilte. Maar dit geluid was nieuw en, op zijn zachtst gezegd, ongewenst. Wat volgde was een domino-effect. De dagen erna verschenen nog drie nieuwe geluiden, steeds vlak voor het in slaap vallen. De jengelende spoorwegovergang in mijn rechteroor had van die drie de meeste impact.

Kletterend douchewater
Tegelijkertijd nam mijn gevoeligheid voor externe geluiden toe. Een oude, bekende kwaal. In het dagelijks leven zorgt het voor wat ongemak. Zo vermijd ik ruimtes met een holle akoestiek en veel mensen en draag ik oordoppen, waar dat voor anderen niet nodig is. Maar nu zakte de tolerantiedrempel naar een bedenkelijk niveau. Normaal omgevingsgeluid kon ik nog nauwelijks verdragen: kletterend douchewater, sissende braadgeluiden, fluitende vogels, bestek op borden, stemgeluid van anderen en zelfs mijn eigen stem. Allemaal geluiden die werkelijk fysiek pijn deden.

Tinnitus
Met mijn klachten sta ik niet alleen. Dertig procent van de Nederlanders hoort interne geluiden (meestal pas in stilte). De medische term hiervoor is tinnitus. De meest gegeven verklaring: overactieve hersenen die fantoomgeluiden waarnemen op plekken waar het gehoor beschadigd is. Tinnitus kan serieus ontwrichtend zijn, bijna 300.000 mensen worden er ziek van. De constante herrie en de focus erop kan leiden tot slapeloosheid, depressie, burn-out en zelfs zelfmoord.

De gevoeligheid voor geluid is wat minder bekend, het heet hyperacusis. Ruim de helft van de tinnitus-patiënten heeft dit als vervelend bijverschijnsel. Een oplossing in de zin van een medicijn of operatie bestaan voor beide aandoeningen niet. Wel zijn er behandelingen, die met name gericht zijn op stressreductie en omgaan met de klachten. Overigens is een zware gehoorbeschadiging niet nodig om deze klachten te ontwikkelen. Ik hoor bijvoorbeeld prima voor mijn leeftijd (35). Mijn moeder (70) is half doof aan beide oren, maar van fantoomgeluiden geen spoor. 

Duivelse combinatie
De nieuwe geluiden en mijn toenemende gevoeligheid voor geluid, werden gevolgd door twee lastige maanden. Want de aandoeningen combineren niet heel handig. In de stilte is er piepen en jengelen. En uit de stilte al snel pijn. Mijn (sociale) leven kwam met een klap tot stilstand. Zo moest ik stoppen met zangles en mijn koor. Geen bioscoopbezoek, geen cafés, geen concerten, geen spontane afspraken met vrienden en werken ging ook maar mondjesmaat. Ik was veel alleen. En rust vond ik alleen op mijn balkon, in de gedempte stilte van de avond met het ruisen van de wind door de grote populier achter mijn huis als maskerend geluid. Een warme deken als troost. De rest van de tijd was ik vooral aan het vechten: “Ik wil het niet, ik wil het niet en ik wil het niet.” Zo bleef ik het ongewenste een tijd lang wegduwen. Mijn hart zat volledig in het slot. Ik was verdrietig en angstig, want waar stopte dit, en werd het ooit beter? Ik bezocht de huisarts, en daarna een audioloog die me goed wist uit te leggen hoe deze aandoening neurologisch te begrijpen is. Hierdoor gingen de scherpe randjes er wat vanaf. Maar ik wist ook: alleen met een medisch model kom ik er niet.

Zittend op mijn balkon kwam ik steeds weer uit bij dezelfde vraag: Wat wil deze vage, moeilijk te verklaren aandoening mij eigenlijk vertellen? Het antwoord lag verpakt in mijn klachten: heel mijn leven luister ik al naar het geluid van anderen, en het gebabbel in mijn hoofd. Dat belet me om mijn eigen koers te varen. Ik drijf daardoor van mezelf af. En ik besefte: de piepen zijn niks anders dan alarmbellen die aangeven: “He, jij daar! Kom eens hier. Naar binnen. Het is daar nu echt tijd voor.” En wat wilde ik nu eigenlijk? Blijven vechten tegen iets wat groeit als ik er mee in de slag ga? Of dat wat er is, hoe ongewenst ook, met zachtheid en geduld tegemoet treden, en ervaren wat er achter de herrie zit? 

Op het spoor
Een ding was duidelijk: ik moest van mijn balkon af. Na twee maanden kluizenaarschap ging ik op weg naar een drukke verjaardag. Per spoor. Een ritje van een klein half uur. De coupé zat propvol. Enthousiast pratende pubers. Een schreeuwend kind en een commanderende moeder. Een iets te harde conducteurstem door de krakende intercom. Ik voelde me een kokende fluitketel met een verstopte fluit. De stoom wilde weg, maar kon geen kant op. Het gangpad was vol, en de trein stopte pas over 15 minuten.

Ik dacht terug aan mijn balkon, en wist dat het tijd werd voor praktijkwerk: ik liet de omgeving voor wat ’ie was, haalde mijn hart van het slot, en voelde waar het dan precies kookte. Mijn keel. Mijn maag, tranen kwamen direct opzetten. Maar ik voelde ook heel duidelijk een plek van rust, van kracht. In het midden van mijn borst. Ik concentreerde me daarop. Wat ik al zo vaak had gelezen in al die spirituele boeken en zo vaak had geprobeerd op mijn verfoeide meditatiekrukje, lukte nu ineens: ik maakte echt contact met mezelf. En dat kan ik niet anders omschrijven als: helemaal te gek! Volledig bewust van mijn onrust voelde ik een enorme kracht in mij opwellen. Die ik meenam richting verjaardag. Waar ik schreeuwende kinderen doorstond, harde muziek en hard gepraat. Geen wonder, maar wel behoorlijk wonderlijk.

De klap dempen
Het is nu twee maanden later. De tinnitus en hyperacusis zijn er nog steeds. Maar ik neem ze nu mee, mijn leven in. In plaats van de strijd aan te gaan, probeer ik mijn hart open te houden. Verwachtingen over het verloop probeer ik zoveel mogelijk los te laten. En ja, dat lukt de ene dag beter dan de andere. Maar ik boek kleine geluidssuccesjes: laatst ging ik weer naar een festival (met oordoppen), en ik zing weer mee met mijn gitaar (zonder oordoppen). En dat is fijner dan ooit.

Maar de invloed is breder, gaat veel verder dan alleen geluid. Ik ben bewuster geworden, op alle vlakken. Omdat ik de kramp, de pijn van een gesloten hart zo goed gevoeld heb, herken ik dit veel beter wanneer het op andere momenten gebeurt, als ik bijvoorbeeld boos ben op iemand, een oordeel heb of me gekwetst voel. Ik kan de klap beter dempen, en sneller de deur weer open zetten, want ook het openen heb ik heel goed gevoeld. Ik heb meer compassie voor alles wat ik liever niet heb. Bovendien, en dat vind ik een hele mooie bonus, merk ik dat ik ook liefdevoller en geduldiger ben naar anderen toe. Zo kom ik al piepend en jengelend heel langzaam dichter bij mezelf. 

Op mijn balkon schijnt de zon inmiddels volop. De warme deken is ingeruild voor T-shirt en korte broek. De natuur staat volop in bloei. Het is lente. Het schelle vogelgezang neem ik vandaag op de koop toe.

Meer informatie over de aandoening tinnitus en hyperacusis vind je op de site van NVVS.
Op deze site vind je allerlei oefeningen om met gehooraandoeningen om te gaan.