Prettige sleur: geheimen van stellen

Ik ben 27 jaar en al jaren zo vrij als een vogel. Het hebben van een relatie is al een tijd lang een ver-van-mijn-bed-show. Zo ook het levensverhaal van Maggi en Chunhee, de hoofdpersonenen in de BOS-docu With or Without You. Een portret van twee Koreaanse vrouwen die door hun huwelijk met dezelfde man een leven lang aan elkaar gebonden zijn gebleven.

Maggi was 44 toen ze besloot om de 24-jarige en verstandelijk gehandicapte Chunhee aan haar gezin toe te voegen. Niet uit liefde, maar omdat ze iemand nodig had voor het ‘produceren’van een zoon, die ze zelf niet meer kon baren. In Zuid-Korea van toen was het hebben van een zoon namelijk de ‘plicht van elke familie’. Toen die zoon er kwam kon Maggi het echter niet meer over haar hart verkrijgen om Chunhee weg te sturen, wat ze eigenlijk wel van plan was. In de Koreaanse maatschappij is weinig compassie en respect voor verstandelijk gehandicapten en zij kon dat wel bieden aan Chunhee. Nu, 45 jaar later, zijn de twee nog steeds samen, ook al is hun man allang overleden.

De toewijding van deze twee vrouwen intrigeerde me, omdat ze in mijn eigen leven nauwelijks voorkomt. Ik heb al zo lang geen vaste relatie meer. Hierdoor ben ik een beetje vergeten wat het nu eigenlijk betekent om voor iemand te kiezen en je voor een lange tijd aan diegene te verbinden. Hoog tijd om de experts in onze samenleving te raadplegen: getrouwde mensen die de kunst van het samenzijn beheersen en door dik en dun bij elkaar zijn gebleven.

Kiezen voor elkaar
“Tegenwoordig leren stelletjes elkaar vandaag kennen, en liggen ze morgen bij elkaar in bed. Dat werkt volgens mij niet. Alle geheimen zijn dan meteen weg.” Evert en Stien, woonachtig in Barneveld en trouw lid van de Gereformeerde Gemeente (de ‘refo’s’, in de volksmond) waren afgelopen augustus 61 jaar getrouwd.

Stient en Evert

Ze hebben tien kleinkinderen, en acht achterkleinkinderen. Voordat Evert en Stien gingen trouwen hadden ze al een paar jaar verkering. Deze verliep onder streng toezicht: “Evert en ik mochten elkaar alleen op zaterdag en op zondagavond zien. Wanneer Evert bij ons thuis kwam dan zat hij bij mijn vader. Ik moest aan de andere kant van de kamer zitten.” Dat was niet alleen slecht, vindt Evert: “Je leeft dan meer toe naar het moment dat je samen gaat leven.”

Toen ik voor dit artikel op Facebook een oproep plaatste aan lang getrouwde stellen, was Betsy de eerste die reageerde. Dat doen moeders namelijk. Inmiddels is ze al 33 jaar getrouwd met mijn vader, Anton. Hij was tot zijn twintigste nooit zo met meisjes bezig: “Dat komt vanzelf wel”, dacht hij. Toch zag hij dat steeds meer van zijn vrienden aan de vrouw gingen. Tijd voor actie dus. Hij was gitarist in een bandje en speelde op een feest waar mijn moeder ook was. Een aantal maanden later vroeg hij haar ten dans op een bruiloft. Van het een kwam het ander, de rest is geschiedenis.

Betsy en Anton

Katrin en Berry wonen in Amersfoort en hebben samen een bedrijf. Ze zijn nu 10 jaar samen. In die tijd zijn ze onafscheidelijk geweest. Katrin, van Duitse afkomst: “Ik was stewardess in Wenen en ik ontmoette Berry op een reis naar Thailand, waar hij duikleraar was.” Katrin ging later opnieuw naar Thailand en de twee werden een stelletje. Ze keerden terug naar Europa maar besloten al snel dat ze weer op avontuur wilden. Katrin werd ook duikleraar, en samen gingen ze op een duikschool in Thailand werken. Katrin en Berry doen beiden aan Vipassana meditatie, en zijn betrokken bij de organisatie van tiendaagse Vipassana retraites in De Glind.

Katrin, Berry en Julian

Waarom zou je trouwen?
Voor Stien en Evert was dat vooral pragmatisch: ze wilden graag samenwonen. Niet zo gek, gezien het strenge ontmoetingsregime waaronder zij leefden. Maar er was meer aan de hand. Stien wrijft over haar buik: “We waren stout geweest”, zegt ze ondeugend.

Ook bij mijn eigen ouders was er meer aan de hand dan alleen verliefdheid. Betsy: “Ik werkte bij een bank en als vrouw kon ik pas een personeelshypotheek krijgen als ik getrouwd was. Zo ging dat in 1982”. Ze wilden graag een huis kopen, en dus was trouwen de beste optie. “Maar wel met de intentie om voor altijd bij elkaar te blijven”.

Berry en Katrin wilden in eerste instantie helemaal niet trouwen. “Samenleven en kinderen krijgen leek me genoeg”, zegt Berry. “Maar toen ik hoorde van anderen hoe bijzonder het was ben ik er toch over na gaan denken, en later heb ik besloten om Katrin te vragen. Pas op de trouwdag kwam ik erachter hoe waardevol het is om voor andere mensen uit te spreken dat je bij elkaar wilt blijven in goede en in slechte tijden.” Katrin vindt dat ook: “Ik had niet verwacht dat het na de trouwdag anders zou zijn dan ervoor. Maar na de trouwdag kwam er een gevoel van rust over me heen, alsof ik me vanaf nu ineens geen zorgen meer hoefde te maken.”

Wat krijg je ervoor terug?
Rust en vertrouwen zijn sleutelwoorden, ook voor de andere stellen. Anton: “Het huwelijk geeft voor mij een soort prettige sleur, en de vanzelfsprekendheid dat je bij elkaar bent en zonder dat steeds te moeten bevestigen.” Betsy vult aan: “Het geeft voldoening. En je hebt altijd een luisterend oor en een schouder om op te huilen.”

Dat klinkt voor een verstokte vrijgezel als ik toch wel aantrekkelijk. Zelf ben ik vaak jaloers op de manier waarop goed functionerende stelletjes elkaar ondersteunen. Bij Stien en Evert gebeurde dat ook, met een ouderwets strikte taakverdeling. Evert verdiende het geld. Stien, blij dat ze kon stoppen met werken, ging voor het huishouden zorgen. “Als je man thuiskomt van zijn werk, dan is het fijn om het eten klaar te hebben. Het zou gek zijn als hij daarna zelf nog aan de gang moet.”

En mijn vrijheid dan?
Als ik aan mijn moeder vraag of ze zich niet in haar vrijheid beperkt voelt omdat ze zoveel rekening moet houden met een ander persoon, reageert ze licht verontwaardigd: “Maar dat heb je niet alleen in een huwelijk! Je moet altijd rekening houden met anderen. En dat hoeft je zeker niet in je vrijheid te beperken.“ Stien en Evert kijken soms hoofdschuddend naar stellen van tegenwoordig: “Ze kunnen elkaar niet meer verdragen. Ze willen allebei doen wat ze willen. Maar dat kan niet altijd. Je moet leren aanvoelen wat wel en wat niet kan.“

Spijt?
Het leven is kort en kiezen is de rest verliezen. Geen wonder dat veel relaties geen stand houden: we willen allemaal ook wel eens het gras bij de buren bekijken. Toch? “Ik denk er weleens aan hoe het was geweest als we niet waren getrouwd”, zegt Betsy. Dat heeft Anton ook: “Je kiest voor elkaar, maar er zijn 6 miljard mensen op aarde waarvan de helft vrouw is. Er zullen best meer vrouwen zijn die bij je passen.” Mijn vader wordt er zelfs wat mystiek van: “Maar gefantaseer over hoe het had kunnen zijn is vrij zinloos, want uiteindelijk had het nooit anders kunnen zijn.” De boeddhist in mij sluit zich daarbij aan: karma is karma.

Katrin en Berry zijn ook eerlijk over hun gevoelens van spijt en twijfel. “Soms loopt het minder en dan denk je gewoon: waarom heb ik eigenlijk een relatie?”, zegt Berry. Katrin twijfelt ook weleens, maar maakt zich er minder druk om dan vroeger. “In vorige relaties ben ik misschien wel eens verliefd geworden op een ander, en dan dacht ik meteen: oh jee dat kan niet goed zijn! Nu snap beter ik dat je emoties af en toe veranderen, maar dat je daar niet in hoeft mee te gaan.”

Meditatie
Katrins besef van vergankelijkheid komt misschien door hun ervaring met Vipassana-meditatie, een gezamenlijke bezigheid van het stel. Hun huwelijksreis was een twintigdaagse retraite. Berry: “Ik mediteerde al een tijdje toen ik Katrin leerde kennen: ik heb tegen haar gezegd dat ik het heel erg zou waarderen als mijn toekomstige partner ook Vipassana zou doen. Ik heb haar eigenlijk een beetje onder druk gezet, haha.” Katrin: “Ik had in die tijd niks met meditatie of yoga, dat geitenwollensokkengedoe. Maar toen zag ik de documentaire Doing Time, Doing Vipassana en die inspireerde me om ook een retraite te doen. Ik vond het vreselijk. Maar ik heb hem wel afgemaakt, en ik ben daarna blijven mediteren.”

In Thailand verbleven Katrin en Berry in een klein bungalowtje en zaten ze continu op elkaars lip. “Als je veel mediteert, dan zorgt dat ervoor dat gevoelens heel erg aan de oppervlakte liggen. Wij waren toen nog onervaren en gingen heel reactief met onze gevoelens om. We spraken alles uit en hadden vaak ruzie. Zo vaak dat mensen ons wel eens raar aankeken.” Maar de ruzies waren altijd van korte duur: “we konden elkaar altijd weer vergeven, en er bleef nooit iets doorzingen. Dat is de positieve kant van die gevoeligheid”, vertelt Katrin.

Meditatie is ook in een huwelijk geen instant oplossing voor problemen. Volgens Katrin helpt het vooral om onderliggende oorzaken beter te zien. Wel vinden beiden dat meditatie bijdraagt aan het begrip van de vergankelijkheid van de dingen, en dat dit begrip bijdraagt aan de kwaliteit van hun huwelijk. Katrin: “In lange retraites heb ik soms meegemaakt dat mijn geest een paar dagen lang compleet in beslag genomen werd door één probleem. Aan het einde van de retraite was het probleem verdwenen en dacht ik: ‘waar maakte ik me druk om?’” Zowel goede en slechte tijden gaan gewoon voorbij.

Het lijstje: dé ingrediënten voor een goede relatie
Een aantal dingen zijn me nu duidelijk: relaties kunnen rust en zekerheid bieden in een vergankelijke wereld. Maar een goede relatie is geen kattenpis. Samen zijn is lijden en ook stelletjes zijn lang niet altijd zo gelukkig als ze eruit zien. Maar er viel me nog iets op tijdens de gesprekken: de drie stelletjes spraken allen vol liefde (en trots, ook wel) over het gezamenlijke avontuur dat ze waren aangegaan. Dat vond ik erg bemoedigend: de mensheid is de liefde nog niet collectief verleerd. En omdat het internet van lijstjes houdt, vroeg ik aan alle geïnterviewden naar hét ingrediënt voor een goede relatie:

1. Geven en nemen
Het is een cliché, maar de oudere generatie weet het: een relatie is geven en nemen. Evert: “Maar je moet altijd iets meer geven dan je neemt.”

2. Kijk naar jezelf
Als je ontevreden bent dan is dat meestal niet de schuld van de ander. Katrin: “Als je dingen wilt veranderen, begin dan bij jezelf en niet bij de ander.”

3. Vertrouwen
Betsy: “Niet in het huwelijk, dat is maar een instituut. Maar vertrouwen in elkaar. Ik vertrouw Anton blind.” Anton: “Daar kom ik goed weg.”

4. Oprechtheid
De ruzies van Katrin en Berry hebben veel voordelen gehad: ze zorgden dat er geen gevoelens werden opgekropt, en dat ze elkaar door en door leerden kennen.

5. Blijven opletten
Anton heeft soms de neiging om teveel op te gaan in zijn werk of hobby’s. “Ik heb dan niet altijd in de gaten dat er spanningen in mijn omgeving zijn”. Een tekort aan aandacht voor elkaar wordt zo een potentiële vijand.

6. Acceptatie
Stien vindt dat er niet één ingrediënt is. “Want je weet niet hoe de ander is.” Daarom is het erg belangrijk dat je leert om anderen te accepteren zoals ze zijn.