Gratis geld voor iedereen!

In de herfst van 2011 protesteerde ik elk weekend bij Occupy Amsterdam. We verzetten ons tegen de macht van de financiële sector en de toenemende ongelijkheid. Veel van onze vage ideeën uit die tijd krijgen nu handen en voeten dankzij historicus Rutger Bregman. In zijn boek Gratis geld voor iedereen presenteert hij een nieuwe utopie. 

De jonge historicus van De Correspondent gelooft heilig in de kracht van ideeën. In Gratis geld voor iedereen (en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen) laat hij zien dat de wereld zoals wij die kennen is voortgekomen uit ideeën. Ook laat hij ons kennismaken met ideeën uit het verleden die tonen dat het anders kan!

Schoppen tegen de status quo
Zo pleit hij ervoor alle grenzen open te stellen, niet alleen voor diensten en goederen maar ook voor personen. Nu zitten onze grenzen potdicht en proberen we vluchtelingen en gelukszoekers zoveel mogelijk buiten te houden. Locatiediscriminatie volgens Bregman: word je in Eritrea geboren, dan verdien je tientallen keren minder dan je voor hetzelfde werk in Nederland zou doen. Niet eerlijk.

Alle grenzen openzetten lijkt een revolutionair idee, maar dat blijkt mee te vallen: we hebben onze grenzen pas ten tijde van de Eerste Wereldoorlog gesloten. “Driekwart van alle grensmuren is gebouwd na het jaar 2000”, zo leert Bregman ons. De status quo van paspoorten en verblijfsvergunningen is dus nog relatief nieuw, en niet per se in steen gebeiteld.

Ook het idee van het basisinkomen is niet zo vergezocht als je als ongeïnformeerde burger zou denken. Er is al veel onderzoek naar gedaan, met positieve resultaten, en het is in het verleden zelfs een paar keer daadwerkelijk bijna ingevoerd. En gratis geld geven zou zo maar eens de beste oplossing voor armoede kunnen zijn, zoals Bregman laat zien.

We leven in Luilekkerland
Volgens de auteur leven we hier in het rijke westen in een utopie, in een Luilekkerland. We hebben eten, een dak boven ons hoofd, onderwijs en meer. Toch zijn we niet gelukkig. Het is dan ook niet echt zo dat er geen ruimte voor verbetering meer is, maar we zien die ruimte niet. We weten niet hoe het beter kan.

En daar komt Bregman om de hoek kijken met zijn zes utopische ideeën: de invoering van het basisinkomen, een werkweek van 15 uur, het uitroeien van armoede, een ander belastingstelsel (belasting op arbeid omlaag, op vervuiling, consumptie en vermogen omhoog), een andere maatstaf van vooruitgang dan het bbp, en het openen van de grenzen.

Een idealist maar geen dromer
Rutger Bregman beschrijft de best complexe materie in begrijpelijke taal, in heldere zinnen en met veel inspirerende anekdotes uit de geschiedenis. Een abstracte stelling als “de economie is slechts een idee” komt in zijn boek tot leven. Gratis geld voor iedereen zal daarom niet enkel idealisten pur sang aanspreken: Bregman is een idealist maar geen dromer, zijn ideeën staan op een stevig fundament van wetenschappelijk onderzoek en de lessen van de geschiedenis.

(En voor de idealisten onder ons is het boek een opstekertje. “De wereld wordt niet door abstracte krachten geregeerd, maar door mensen, die hun eigen geschiedenis schrijven”. Jaaa! Be the change you want to see in the world, toch?)

Al met al is Gratis geld voor iedereen interessant en inspirerend. Want, zoals het motto van hoofdstuk 10 luidt: “De moeilijkheid is niet zozeer het ontwikkelen van nieuwe ideeën, maar het ontsnappen aan de oude” (John Maynard Keynes). Rutger Bregman is voor mij het intellectuele geweten van Occupy.

Lees hier Rutger Bregmans artikel Waarom we iedereen gratis geld moeten geven op De Correspondent.

Headerfoto origineel: Michael Goodin