Jhanna Houweling over juist handelen: Volg je intuïtie

Eeuwen geleden bedachten de Mahayanaboeddhisten zes paramita’s: perfecties of deugden. Door jezelf daarin te bekwamen werd je een beter mens, met doorgroeimogelijkheden naar verlichting. Passen die perfecties nog in deze tijd? Perfectie #2 is ‘juist ethisch handelen’, wat betekent dat je zoveel mogelijk goed probeert te doen en negatieve acties vermijdt. Sanne sprak met voormalig GTST- en Goudkustactrice Jhanna Houweling over hoe zij ‘het goede doen’ persoonlijk ziet.

Jhanna Houweling (57) is een heerlijke vrouw, die bruist van de energie en het vuur. Ik vind het altijd geweldig om met haar te praten over ‘hoe het allemaal in elkaar steekt’.

De zes paramita’s of perfecties zijn deugden die een bodhisattva in de loop van zijn spirituele pad ontwikkelt. De paramita’s zoals onderscheiden binnen het Mahayana boeddhisme zijn:

1 Dana – vrijgevigheid
2 Shila – discipline of zedigheid
3 Kshanti – geduld
4 Virya – toewijding of energie
5 Dhyana – concentratie of meditatie
6 Prajna – inzicht of wijsheid 

In latere versies van de boeddhistische canon werden er nog vier deugden toegevoegd:

7. Upaya – bekwaamheid, methode
8. Pranidhana – belofte, resolutie, doorzettingsvermogen
9. Bala: spirituele kracht
10. Jnana: niet-conceptuele wijsheid.

Klik hier voor een overzicht van de paramita’s volgens het Theravada- boeddhisme.

Toen de actrice een aantal jaren terug merkte dat ze in haar persoonlijke leven elke keer tegen dezelfde muur liep, besloot ze op onderzoek uit te gaan. Waar ze de oorzaak van alle misère steevast buiten zichzelf had gezocht, stelde ze zich voor het eerst de vraag: ‘Ligt het dan misschien aan mij? Moet ik zelf iets veranderen?’ Dat was het begin van een verkenningstocht door de Indiase veda’s (oude wijsheidgeschriften), psychologie, neurologie en kwantumfysica. Want volgens Einstein kun je een probleem niet oplossen op het niveau waarop het is ontstaan: je moet naar een hoger niveau reiken. De antwoorden die Jhanna vond, bundelde ze in een theatrale en interactieve lezing: Kijken met andere ogen. Daarmee deelt ze al een paar jaar gepassioneerd haar inzichten met het publiek.

We zitten samen in een gezellige, lichte lunchtent in Den Haag. Van de koetjes en kalfjes belandt ze vrijwel direct in haar verhaal. Doet ze altijd. 

De golf = de oceaan = de golf
“Volgens mij is de essentie van het leven samen te vatten in twee zinnen uit de veda’s: ‘Ik ben dat, dat is dat, en dat is alles wat er is.’ En: ‘Ken dat ene waardoor alles gekend wordt.’ Er is dus blijkbaar een iets wat alles schraagt en draagt. Ook andere wijsheidstradities zijn gebaseerd op één iets waaruit alles ontstaat: God, Tao, de Bron.” Vervolgens verdiepte Jhanna zich in de kwantumfysica. “De essentie daarvan is dat alles op een voor de mens onzichtbaar niveau onlosmakelijk met elkaar verbonden is door een oneindig veld van oneindige mogelijkheden.”

“Religie en wetenschap laten beide zien dat de ‘ik’ die ik dacht te zijn (een los van het geheel staand wezentje) onderdeel uitmaakt van het geheel. Ik sta er niet los van, ik ben in essentie een uitdrukking van het geheel, als een golf in de oceaan. En zoals elke golf in potentie de hele kracht van de oceaan in zich draagt, heb ik in potentie alle mogelijkheden van het veld van oneindige mogelijkheden (of God, Allah etc.) in mij.”

“Stel je voor: ik voel me ongelukkig en bid tot God: ‘maak me gelukkig alsjeblieft’. Dat werkt niet. Omdat het achterliggende ongelukkige gevoel niet verdwijnt. We denken dat we afhankelijk zijn van iets externs om een geluksgevoel te kunnen ervaren. Zo ontstaan afhankelijkheid en angst: om je externe bron te verliezen. Een liefdespartner bijvoorbeeld.”

Hechten en lijden
Ook Jhanna zocht haar geluk vroeger, net als velen, in externe zaken: “Ik dacht dat iets of iemand mij gelukkig kon maken. Bijvoorbeeld een man. Dus ik wilde een man. En dan graag een beetje vermogend persoon met wat aanzien. Daardoor dacht ik dat ik (a) gelukkig zou worden, (b) ook vermogend zou zijn en (c) aanzien zou hebben. Waarom had ik dat nodig van die ander? Omdat ik zelf ongelukkig was, weinig centjes tot mijn beschikking had en in mijn beleving niets voorstelde. Ik ben inderdaad zo’n man tegengekomen en heb daar zestien jaar mee samengeleefd. Tijdens die jaren was ik nog steeds ongelukkig, want ik moest een rol spelen, ik was niet vermogend want volledig afhankelijk van die man, en had een schijn-aanzien waardoor ik voortdurend in angst leefde dat hij mij zou verlaten. Slot van het liedje was: de relatie is geëindigd en ik was weer terug bij af. Totdat tot mij doordrong wat ik essentie ben: een uitdrukking van oneindige mogelijkheden.”

“Mijn gebed is nu niet langer gericht op iets of iemand buiten mij. Mijn gebed is de situatie in mij ervaren alsof mijn gebed al is verhoord! Dus ik verzin iets waardoor ik mij gelukkig voel. Alles is energie dus wat doet mijn omgeving: die weerspiegelt die energie. Je zou kunnen zeggen dat ik soortgelijke energie aantrek.”

En werkt dat voor jou in elke situatie? En moet je je überhaupt wel altijd blij voelen?
“Ja. Dat wil niet zeggen dat er zich geen lastige omstandigheden voordoen. Of situaties waarvan ik verdrietig word: ziekte, dood. Maar het feit dat ik verdrietig ben wil niet zeggen dat ik daardoor hoef te lijden. Verdriet vind ik een prachtige emotie om te ervaren. Wanneer iemand die ik liefheb sterft, kan ik mij binnen het verdriet heel goed voelen.”

Dat sluit mooi aan bij wat de Boeddha zei over lijden: de eerste pijl van pijn is onvermijdelijk, een gegeven van het bestaan. Maar de tweede pijl (van het lijden over het leed) schieten we zelf af.
“Het hangt er vanaf vanuit welk perspectief je naar de dingen kijkt. Als je de wereld der dingen voor de enige echte werkelijkheid houdt, heb je een probleem. Dat is de wereld van komen en gaan, geboorte en dood. Maar er is iets dat volgens mij niet verandert: het ‘zelf’, jouw essentie. Net zoals het het witte scherm in de bioscoop niet wordt aangetast door welke film dan ook. In India wordt het leven ‘lila’ genoemd: het goddelijke spel van het leven. Je zou de wereld der dingen met het spel kunnen vergelijken. Als ik aan het ganzenborden ben en ik kom in de put terecht, bepaal ik of ik daaronder lijd of niet. En als ik mij onprettig voel bij het onprettig voelen, weet ik dat ik er iets aan kan doen. Dat maakt het spel van het leven een stuk aangenamer en uitdagender.”

“Iets wat mij goed helpt om te zorgen dat ik me goed voel, is het beoefenen van een dagelijkse ochtendmeditatie. Daarin realiseert ik me dat ik een uiting ben van het goddelijke en dat besef helpt me om door de dag heen het roer van mijn gemoed recht te houden. Ik kan het iedereen aanraden.”

En hoe kun je jouw visie toepassen op de perfectie van juist, ethisch handelen?
“Volgens mij gaan veel mensen de mist in omdat ze denken dat ze ander gedrag moeten vertonen. De mensheid is via diverse religies doodgegooid met de uitspraak ‘wie goed doet, goed ontmoet.’ Maar dat werkt niet: het gaat namelijk om goed zijn. We doen aardig en beleefd tegen elkaar, maar denken en voelen het tegenovergestelde. Ondertussen is er geen richtlijn voor wat juist handelen is: zoveel mensen, zoveel visies.”

Volgens het boeddhisme zijn er wel richtlijnen, bijvoorbeeld de zes paramita’s die we in deze serie behandelen. Het ‘juist ethisch handelen’ is in het boeddhisme een kunst die je je hele leven lang met vallen en opstaan verbetert. Blijf jij jezelf ook verbeteren?
“Ik ervaar dat ik steeds beter en sneller in staat ben om situaties goed in te schatten. Volgens mij komt dat omdat ik steeds meer intuïtief te werk ga. Je voelt als het ware wat het beste pad is voor jou op ieder moment. Ik ervaar hoe prettig het is niet meteen te reageren, maar ‘het universum’ (lees: de energie) het werk voor jou te laten doen. Gek genoeg komt dan de oplossing vaak als vanzelf je hoofd in zweven. Volgens mij komt dit overeen met de boeddhistische uitspraak: ‘doe minder en bereik meer.’”

Headerfoto origineel: donireewalker
Foto Jhanne Houweling: Anne Reitsma