Boeddhistisch carrière maken

Veel biertjes tappen voor weinig geld. Heel gezellig allemaal, maar Ellie bedient de mens liever met iets zinvollers dan bier. Ze ontdekte onlangs het beroep van boeddhistisch geestelijk verzorger en interviewde Pieter van der Kulk.

Jarenlang heb ik één dag per week in een kroeg gewerkt. Ik verkocht er veel bier voor weinig geld. Omdat ik er goed van kon rondkomen was het eigenlijk de ideale bijbaan. Maar toch, geld verdienen door anderen dronken te voeren, het knaagde soms wel een beetje. ‘De mens bedienen’ is leuk, maar dan wel op een manier die meer voldoening geeft. Kan het boeddhisme daarbij helpen?

Juiste levensonderhoud
Het achtvoudige pad is een van de belangrijkste en bekendste leringen van de Boeddha. Je kunt dit pad zien als acht praktische hulpmiddelen die je helpen je lijden te verminderen en een goed leven te leiden. De vijfde stap op dit pad is de leer van het juiste levensonderhoud, oftewel de manier waarop je je geld verdient. Een beroep waarmee je anderen geen pijn of verdriet doet en waarmee je het milieu niet vervuilt is een voorbeeld van een boeddhistische topbaan. Maar ook je drijfveren zijn van belang. Deze moeten niet gericht zijn op materiële rijkdom, maar op het delen van liefde en compassie met anderen. 

Een mooi streven, maar makkelijk is het niet om een baan te vinden die voldoet aan deze ‘eisen’. Gelukkig start er in september dit jaar een nieuwe opleiding aan de VU die daar wellicht verandering in kan brengen. De masteropleiding Spiritual care aan de Vrije Universiteit bereidt je voor op het beroep van boeddhistisch geestelijk verzorger. In die rol begeleid je mensen in hun vragen naar zingeving en spiritualiteit, vanuit en op basis van een bepaalde geloofs- en levensovertuiging. Zo voeren boeddhistisch geestelijk verzorgers gesprekken gericht op zelfherkenning en ontplooiing, geven onderricht in de boeddhistische leer, organiseren vieringen en rituelen en begeleiden mensen in hun meditatie. 

Gevangenissen
Geestelijk verzorgers kom je bijvoorbeeld tegen in gevangenissen. Hier kunnen gedetineerden naast een huisarts en tandarts ook een gesprek met een boeddhistisch geestelijk verzorger aanvragen. In de vier-delige radioserie Boeddha in de bajes vertelden drie ex-gedetineerden wat het boeddhisme voor hen in die tijd betekende. Veel gedetineerden zijn onbekend met het boeddhisme en willen graag leren mediteren. Ze vinden het prettig ‘rust’ in hun hoofd te creëren. Het boeddhisme helpt hen het verleden te accepteren en hun leven richting te geven. “Mediteren heeft me geholpen bewust te worden van mijn gedachtepatronen en hoe die mijn gevoelens bepalen. Vroeger dacht ik vaak: ‘ik ben in een situatie gekomen waar ik niets aan kan doen’…daar ben ik toch iets anders tegenaan gaan kijken”, zo vertelt een van de ex-gedetineerden. 

Twee gedetineerden in de film Dhamma Brothers, uit 2007

Aandacht en openheid
Ook ziekenhuizen, verzorgingshuizen en het leger heeft geestelijke verzorgers in dienst. Pieter van der Kulk heeft zelf jarenlang als humanitaire geestelijk verzorger in het leger gewerkt. Nu werkt hij met veteranen en hun familie. Tijdens een lang gesprek legt hij me uit welke rol het boeddhisme in zijn werk speelt. “Ik merk dat ik stiller ben geworden. Ik zoek bewust de stilte op in een gesprek, om te laten gebeuren wat er gebeurt. Maar ook om beter te kunnen luisteren. Ik ben stil in plaats van advies te geven. Het allerbelangrijkste is gewoon aandacht, liefde en openheid, zonder meteen te oordelen. Je geeft mensen daarmee het gevoel van: ‘ik ben er voor jou’. Niet doen, maar zijn, dat is waar het voor mij om draait.”

Gelijkwaardig
Naast stilte noemt Pieter van der Kulk een tweede boeddhistisch element dat zijn werk als geestelijke verzorger heeft beïnvloed: het ontwikkelen van compassie. “Compassie is, simpel gezegd, van ‘joh, ik ben bereid met jou een stukje op te lopen en om aan te horen hoe jouw leven is, wat je ervan vindt, en waar je tegenaan loopt.’ Soms vertel ik iemand dan ook iets uit mijn eigen leven, hoe ik tegen dingen aankijk, wat ik heb beleefd en waar ik ben uitgegleden. Dat maakt het volkomen gelijkwaardig. In zulke gesprekken groei ik zelf ook, want ik word ook bevraagd. Je kunt niet buiten schot blijven. Omdat je allebei de stap waagt je te openen, deel je het moment écht samen. En die openheid delen, dat is fantastisch! Je zit dan niet op het niveau van de woorden, maar op hart- en buikniveau. Dat voel je onmiddellijk terug. Dan is er synchroniciteit. Het kan dan over de suiker in de koffie gaan, het onderwerp is irrelevant, je voelt dat er verbinding is.”

Dan lacht Pieter en vertelt hij dat het gevoel van verbinding niet altijd aanwezig is. Soms verloopt het gesprek niet zoals hij hoopt. “Dan ga je teleurgesteld en mokkend naar huis. Dan ben ik weleens boos op mijn eigen onvermogen. ….Maar daar is het meditatiekussentje goed voor. Accepteren dat het vandaag niet zo lukt. Dat is gehechtheid die je van je af moet leggen.”

Het lijkt me prachtig als je in je werk zoveel openheid, stilte en compassie met anderen kunt delen. Volgens mij is dit een van die zeldzame beroepen waarmee je zowel jezelf als anderen werkelijk gelukkig kunt maken. Een betere vorm van juist levensonderhoud kan ik me niet voorstellen!

Spreekt het beroep van geestelijke verzorger je aan?
De VU start in september 2013 de nieuwe masteropleiding: spiritual care. Zie de website voor meer informatie.